Khô mắt

Nước mắt rất cần thiết để bào vệ bề mặt nhãn cầu và duy trì thị lực. Mỗi lần nháy mắt, nước mắt sẽ dàn đều trên bề mặt nhãn cầu. Nước mắt sẽ làm bôi trơn bề mặt nhãn cầu, giảm tỷ lệ nhiễm khuẩn mắt, rửa trôi các dị vật trong mắt và giữ cho bề mặt giác mạc, kết mạc phẳng, sạch sẽ. Khi thừa, nước mắt sẽ chảy theo một hệ thống dẫn lưu nước mắt ở góc trong của mi mắt gọi là ống lệ.

Nước mắt được sản xuất trong tuyến lệ (1) và bôi trơn bề mặt nhãn cầu (2) và sau đó chảy qua ống puncta dẫn lưu vào ống lệ (3)

1. Khô mắt là gì

Màng phim nước mắt vốn được cấu tạo bởi 3 lớp: lớp mỡ, lớp nước và lớp nhầy. Lớp mỡ giúp hạn chế sự bốc hơi nước mắt. Lớp nước cung cấp oxy cho biểu mô giác mạc, có tính sát trùng nhẹ, giúp rửa trôi bụi bẩn cho giác mạc trơn nhẵn. Lớp nhầy giúp dàn đều nước mắt trên giác mạc. Ba lớp này cùng “hợp lực” bảo vệ nhãn cầu khỏi những tác động xấu bên ngoài. Tuy nhiên, khi bị mất cân bằng, khả năng bảo vệ mắt sẽ suy giảm, dẫn đến tình trạng nước mắt bay hơi nhanh, từ đó không còn đủ để bôi trơn, bảo vệ bề mặt nhãn cầu và nuôi dưỡng giác mạc, gây ra cảm giác khó chịu cho đôi mắt

Khô mắt (DES – Dry Eye Syndrome) là tình trạng nước mắt bị mất cân bằng, khả năng bảo vệ mắt bị suy giảm, dẫn đến tình trạng nước mắt bay hơi nhanh, từ đó không còn đủ để bôi trơn, bảo vệ bề mặt nhãn cầu và nuôi dưỡng giác mạc, gây ra tình trạng khô mắt.

Cấu tạo màng phim nước mắt

2. Nguyên nhân tình trạng khô mắt

2.1. Nguyên nhân nguyên phát

- Giảm sản xuất nước mắt: Giảm sản xuất nước mắt là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng khô ở mắt. Nước mắt sản xuất không đủ “nuôi mắt” do tuyến lệ bị teo, xơ hóa, tắc nghẽn hoặc bị cắt bỏ khi phẫu thuật khối u…

- Tăng bốc hơi nước mắt: Nước mắt bốc hơi khiến mắt bị khô dù quá trình chế tiết nước mắt vẫn diễn ra đều đặn. Nguyên nhân này có thể do thiếu chất tiết của tuyến Meibomius, hở mi, ít chớp mắt…

- Mất cân bằng thành phần nước mắt: Khi màng nước mắt mất cân bằng sẽ làm tăng tốc độ bay hơi của nước mắt và khiến mắt bị khô. Ngoài ra, một số bệnh lý như viêm bờ mi, trứng cá đỏ cũng có thể làm xáo trộn ở lớp nhờn và lớp nhầy, ngăn cản lớp nhầy sản xuất nước và khiến mắt dễ bị khô.

- Lão hóa: Đây là là một trong hiện tượng bình thường của quá trình lão hóa tự nhiên, đặc biệt là nữ giới vào thời kỳ mãn kinh.

2.2. Nguyên nhân thứ phát

- Sử dụng máy tính, điện thoại, ipad, tivi: Có nguy cơ gây khô mắt, mỏi mắt và mắc các bệnh lý nguy hiểm về mắt. Nguyên nhân là các dải xanh của quang phổ do ánh sáng xanh phát ra từ các loại thiết bị điện tử mang năng lượng cao và có thể tiến sâu vào võng mạc mắt, có thể gây chết các tế bào thị giác. Gây rối loạn điều tiết mắt, bị khô mắt, hội chứng thị lực màn hình và tăng nguy cơ mù lòa.

- Đeo kính áp tròng: Đeo kính áp tròng thường xuyên hoặc không đúng cách cũng là nguyên nhân gây khô mắt. Kính áp tròng được xem là một dị vật đưa vào mắt, nếu đeo không đúng cách sẽ gây trầy giác mạc, làm tổn thương mắt. Ngoài ra, nếu kính áp tròng không được vệ sinh đúng cách sẽ dễ nhiễm khuẩn, làm tăng nguy cơ mắt bị phản ứng viêm với kính áp tròng với các triệu chứng như mắt bị đỏ, xốn cộm, chảy nước mắt, khô mắt…

- Thiếu vitamin A: Thiếu vitamin A làm khô mắt và tuyến dẫn nước mắt đồng thời làm phát triển chứng quáng gà hay tổn hại nghiêm trọng đến giác mạc. Nếu khô mắt do thiếu Vitamin A không được khắc phục, giác mạc sẽ bị tổn thương, và tăng khả năng bị loét giác mạc.

- Hậu phẫu thuật: Mắt có thể bị khô sau khi tiến hành phẫu thuật mắt bằng công nghệ laser. Tuy nhiên, đây chỉ là tình trạng tạm thời, thường kéo dài khoảng 3 - 6 tháng hoặc lâu hơn tùy vào cơ địa của mỗi người.

- Nguyên nhân khác: Ngoài những nguyên nhân chính kể trên, khô mắt còn bởi một số bệnh lý liên quan đến mắt như viêm tuyến lệ, thiếu Testosterone hoặc do mắt bị ảnh hưởng của tia phóng xạ, chất bảo quản của thuốc tra mắt, các bệnh bề mặt nhãn cầu, dị ứng.

3. Triệu chứng bệnh Khô mắt

-Cảm giác xốn cộm, khô rát, nhức mỏi mắt

-Cảm giác nóng rát hoặc ngứa trong mắt

-Đỏ mắt, cảm giác ngứa mắt

-Mờ mắt vào cuối ngày (thường khó tập trung khi lái xe vào ban đêm)

-Cảm giác có một vật lạ trong mắt

-Nhạy cảm với ánh sáng đặc biệt là ánh sáng xanh.

-Chảy nước mắt

Các triệu chứng này có thể nặng hơn ở vùng khí hậu khô, trong điều kiện gió, nhiệt độ cao, độ ẩm thấp (trời khô hanh) và việc tập trung mắt kéo dài (ví dụ: đọc sách, xem TV… trong ánh sáng tối), ngồi phòng điều hòa, sử dụng máy tính….

Triệu chứng khô mắt

4. Chẩn đoán khô mắt 

Chẩn đoán khô mắt phải dựa vào khám mắt một cách toàn diện, cùng với các test xác định số lượng và chất lượng của màng phim nước mắt bao gồm:

- Khai thác bệnh sử của bệnh nhân về các triệu chứng khó chịu, các bệnh hệ thống, quá trình sử dụng thuốc trước đây đặc biệt là các thuốc nhỏ mắt, và các yếu tố môi trường sống và làm việc cũng góp phần gây ra khô mắt.

- Khám bên ngoài nhãn cầu: Các bất thường khi mi mắt hoạt động (có lật mi ra ngoài, có hở mi khi nhắm mắt ...) và tần số chớp mắt.

- Đánh giá tổn thương của mi mắt và kết giác mạc: Phải sử dụng sinh hiển vi với đèn khe và độ phóng đại lớn 10 hoặc 16 lần.

- Đánh giá sự bất thường về số lượng và chất lượng nước mắt: Cần được làm các test kiểm tra bởi các bác sỹ chuyên khoa mắt để xác định có khô mắt hay không và đưa ra lời khuyên cũng như phương pháp điều trị.

5. Điều trị khô mắt 

Khô mắt là một hội chứng mạn tính. Đã là mạn tính thì gần như khó có thể điều trị khỏi hoàn toàn. Vậy nhiệm vụ của bác sỹ nhãn khoa là giữ gìn cho đôi mắt bạn khỏe mạnh, dễ chịu hơn và duy trì thị lực tốt nhất. Các phương pháp để điều trị khô mắt gồm: bổ sung nước mắt nhân tạo, duy trì phim nước mắt trên bề mắt nhãn cầu, làm tăng tiết nước mắt, điều trị viêm của mi mắt và bề mặt nhãn cầu.

- Bổ sung nước mắt nhân tạo: Các trường hợp khô mắt nhẹ có thể điều trị bằng cách tra nước mắt nhân tạo và có thể sử dụng thường xuyên được. Tốt nhất nên sử dụng các loại nước mắt nhân tạo không có chất bảo quản vì chất bảo quản sẽ gây độc cho mắt khi sử dụng kéo dài. Tuy nhiên những trường hợp khô mắt vừa và nặng việc sử dụng nước mắt nhân tạo thay thế là không đủ, và cần có các phương pháp khác bổ sung.

- Duy trì phim nước mắt: Một phương pháp để làm giảm các triệu chứng khó chịu của khô mắt là giữ nước mắt tự nhiên ở lâu trong mắt. Vấn đề này có thể thực hiện bằng cách ngăn không cho nước mắt chảy qua đường lệ bằng các cách như: Nút các điểm lệ bằng nút Silicon; Phẫu thuật đóng điểm lệ vĩnh viễn.

- Làm tăng tiết nước mắt: Có thể sử dụng các thuốc tra mắt để tăng tiết nước mắt do bác sỹ nhãn khoa kê đơn. Tốt nhất là sử dụng Omega – 3 tự nhiên.

- Điều trị viêm của mi mắt và bề mặt nhãn cầu: Cần sử dụng các thuốc nước hoặc mỡ để tra mắt theo đơn của bác sỹ nhãn khoa. Các phương pháp như chườm ấm, massage mi mắt, rửa sạch mi mắt sẽ giúp làm giảm viêm nhiễm quanh mắt.

Các bước sau có thể làm giảm các triệu chứng khô mắt:

- Hãy nhớ nháy mắt thường xuyên khi đọc sách hoặc sử dụng máy tính trong thời gian dài.

- Làm tăng độ ẩm không khí tại nhà và nơi làm việc.

- Sử dụng kính bảo hộ khi đi ra ngoài để làm giảm tác hại của nắng và gió.

- Sử dụng các vitamin tự nhiên có thể làm giảm các triệu chứng khô mắt. Và hãy hỏi bác sỹ nhãn khoa của bạn các thức ăn có thể làm giảm khô mắt.

- Hãy uống nhiều nước mỗi ngày (2 lít nước mỗi ngày).

Khô mắt là bệnh thường gặp trong xã hội hiện đại ngày nay. Nếu không được thăm khám và điều trị sớm, có thể gây ra suy giảm thị lực, ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh. Vì thế khi có dấu hiệu khô mắt, giảm tầm nhìn thì người bệnh nên đến bệnh viện chuyên khoa mắt để thăm khám và điều trị.